تشیع اعتدالی - گفتگوی مجله هفت آسمان با رسول جعفریان - قسمت سوم

آیا این ناشی از اعتماد به بزرگان نبوده است؟


o اعتمادْ دلیل می خواهد، اعتمادْ یک نصوصی را می طلبد، ببینید حدیث در دستشان بوده، معیارها در دستشان بوده است. اینقدرکه الان برای شیعه کتاب مانده یک دهم کتابهایی که در قرن سوم دست شیعه ها بوده نیست. صدها کتاب وجود داشته که دراختیار همه بوده، به آنها نگاه میکردند، از آنها نقل میکردند، به آنها مراجعه میکردند. فقط ابن ابی عمیر مجموعهای عظیم راروایت میکند، یعنی بیش از صدها شیخ دارد که همه اینها کتاب داشته اند. روی یک یک این کتابها کار می کردند. جامعه شیعه که جامعه جاهلی نیست، این را به شما بگویم که فکر مذهبیِ دنیای اسلام در قرن سوم و چهارم، از جهاتی از الان پخته تر بوده است، یعنی آن فکری که تمدن اسلامی را ساخت الان آنقدر نیرومند نیست که بتواند تمدن جدیدی بسازد. به نظر من واقعاً روشهایی بسیار علمی شایع شده بود که خاص شیعه ها هم نبود، در کل جهان اسلام اینگونه بود. در قرن چهارم که حالا به آن میگویند قرن رنسانس اسلامی وقتی کتابی نوشته میشود هیچ نقطه ضعفی در آن نمیبینید، مطلب هرزدر آن نمیبینید، مثل این کارهایی بوده که حالا غربیها انجام میدهند، کتاب لغتی که مینویسد روی اصول است، با شواهد دقیق است، شما این را مقایسه کنید با این کتابهای تاریخی ای که ما امروزه داریم در قم می نویسیم. اینها درمقابل متون تاریخیِ قدیم که استوار، دقیق وروشمند بوده، قابل مقایسه نیست. اینجورنبوده که شیعه یک جامعه کم سواد باشد. به رغم همه ضعفهای ارتباطاتی که میان جوامع مختلف شیعه وجود داشته، یکی عرب است، یکی عجم است، یکی مصری است، یکی نیشابوری است، این ثبات یا اعتماد در واقع پایه هایی داشته که مانده است.


به نظر شما چه عواملی باعث شد که تشیع قم هرگز دچار تفرقه و اختلاف نشد و یکپارچه باقی ماند، در حالی که همه فرقههاو انحرافات در کوفه و عراق رخ میدهد، یعنی جایی که امامان شیعه حضور دارند؟

تشیع اعتدالی - گفتگوی مجله هفت آسمان با رسول جعفریان - قسمت دوم

دکتر مدرّسی در کتاب مکتب در فرایند تکامل میخواهد بگوید که بسیاری از این اعتقادات و افکار بعدها در شیعه به وجود آمده و از اول نبوده است.


o به نظرم ایشان نمیخواهد بگوید که همه عقاید شیعه دچار این فرایند بوده است. ایشان بر روی برخی از مفاهیم که دچار یکدگردیسی و تحول شده تکیه دارد، وگرنه ایشان هم هسته مرکزی یا نقطه عزیمت شیعه را میپذیرد که یک چنین چیزی بودهاست. اتفاقاً ایشان در این کار جدیدش ارکان فکر شیعه را، آن هم در کوفه دقیقاً به دوره بنی امیه برمیگرداند، یعنی به هیچوجه نمیخواهد بگوید که جنبههای ضدیت با آن طرف، بعدها پیدا شده است. لذا عقیدهاش در مورد کتاب سُلیم این استکه قطعاً تألیفش مربوط به حدود سال صد هجری است، یعنی در این حول و حوش تألیف شده است. و آنچه در این کتابآمده دقیقاً فکر جامعه شیعه در کوفه است، یعنی تمام این باورها، فکر شیعه ها بوده، اگرچه عقیده ایشان این است که سلیم بنقیس یک اسم مستعار است، ولی معتقد است که به هر حال یک شیعه، آن را در این دوره نوشته و علائمی در این کتاب هست که نمیتواند مربوط به دوره بنیعباس باشد و قطعاً مربوط به قبل از این دوره است، زیرا فقط اسم پنج امام در اینکتاب آمده و معلوم است که در دوره امام باقر(ع) نوشته شده است، یا مثلاً تعداد دشمنان اهل بیت را که نام میبرد به تعدادخلفایی است که تا آن موقع خلافت کرده بودند. ایشان هم معتقد است که این افکار و عقائد مربوط به آن دوره است، نهاینکه همه چیز تغییر و تطور کرده است. ولی خوب همه میدانند که به هر حال یک سری مسائل در شیعه هست که بسته به مقاطع و شرایط خاص زمانی پیدا شده یا بسط یافته است. شما ببینید در این 25 سال پس از انقلاب ما در باب وحدتحرفهایی زدیم که ممکن است روزی برداشت دیگری از آن بشود، گویا اعتقادات شکل دیگری یافته است. در گذشته ها هم شاید ضرورتی در همین حد اینها را وادار میکرده که موضع خاصی بگیرند.


دراین صورت آیا تاریخ معیاراست، یعنی راه به دست آوردن عقاید تاریخ است یا نه؟

تشیع اعتدالی - گفتگوی مجله هفت آسمان با رسول جعفریان- قسمت اول

 

استاد رسول جعفریان در نهم تیرماه 1343 در محله خوراسگانِ اصفهان متولد شد. در سال 1355 تحصیل علوم دینی را در اصفهان آغاز کرد و درتابستان سال 57 عازم قم شد و در آنجا به تحصیلات خود در فقه و اصول نزد استادان وقت حوزه ادامه داد. وی از سال 1361 به مطالعه درتاریخ اسلام پرداخت و با راهنمایی استاد جعفر مرتضی طی سالها در این حوزه به تحقیق و نگارش مشغول شد که حاصل آن کتاب تاریخ سیاسی اسلام در دو مجلد تا پایان دوره اموی بود. در کنار آن از سال 1366 به تحقیق در تاریخ تشیع مشغول گشت که محصول آن کتاب تاریخ تشیع در ایران در سه مجلد است که محدوده ایران اسلامی را تا پیش از روی کار آمدن صفویان دربرمیگیرد. بخش دیگری از کارهای پژوهشی وی که از سال 1370 آغاز شد، در حوزه تاریخ صفویه است که در این زمینه هم کتاب صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست درسه مجلد محصول تلاشهای دهساله ایشان است. در کنار این موضوعات، مقالات و رسالات متعددی نیز از ایشان به چاپ رسیده که تاکنون ضمن دوازده مجلد و تحت عنوان مقالات تاریخی به چاپ رسیده است. مجموعه میراث اسلامی ایران که حاوی بیش از 225 رساله کهن است با همت ایشان و تلاش شمار فراوانی از محققان دیگر که هر کدام رسالهای را تصحیح کردهاند، توسط کتابخانه بزرگ حضرت آیت الله العظمی مرعشی چاپ شده است. ایشان از سال 1374 دست به تأسیس کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران زد که تاکنون فعالاست. به علاوه از سال 1379 به عضویت هیئت علمی ـ پژوهشی مؤسسه حوزه و دانشگاه درآمد و مدیریت گروه تاریخ آنجا را تاکنون برعهده دارد. از ایشان شماری تصحیح و ترجمه هم انتشار یافته است.


بحث را با آنچه به نظر شما ضرورتهای پژوهش در حوزه تشیع است شروع می کنیم

آموزش زنان در صدر اسلام - قسمت اول

مقدمه

ظهور اسلام علاوه بر آنکه تحولى عظیم در جایگاه اجتماعى و حقوقى زنان پدید آورد, همچنین باعث ایجاد نقطه عطفى تاریخى در جایگاه فرهنگى آنان شد که یکى از مظاهر آن تحول در مسایل آموزش زنان بود.

بررسى سیر این تحول به ویژه در نقاط آغازین آن به خوبى مى تواند نقش دین اسلام و آورنده آن و نیز آموزه هاى دینى را در پدید آمدن این نقطه عطف تبیین نماید.

تنها مقایسه کوتاهى میان تعداد انگشت شمار زنان فرهنگى عصر جاهلیت با حجم عظیم آنها پس از ظهور اسلام به بهترین وجه عظمت این تحول را نشان مى دهد. که در این راستا مى توانیم به عنوان نمونه از کتب شرح حال اصحاب پیامبر اکرم(ص) و نیز کتب راوىشناسى بهترین بهره را ببریم. زیرا این گونه کتب معمولا بخشى را به زنان اختصاص داده و به شرح حال و احیانا ذکر روایات آنها که از پیامبر(ص) نقل کرده اند, مى پردازند.

به عنوان مثال هشتمین و آخرین جلد کتاب عظیم محمد بن سعد (230ق) یعنى الطبقات الکبرى به زنان اختصاص یافته و در آن شرح حال 498 زن که در زمان پیامبر اکرم(ص) مى زیسته و به عنوان اصحاب آن حضرت(ص) مطرح بوده اند, آورده شده است.

امام خمینی و دانش تاریخ

طرح مسئله

مسئله نوشتار حاضر ذیل معرفت های درجه دو، تأمل در جایگاه دانش تاریخ است. این که تاریخ در قرآن از چه جایگاهی برخوردار است و آیا در تمدن مسلمانان توانسته است موقعیت قرآنی خود را حفظ کند؟ و یا درکج و پیچ تحولات و اندیشه ها در تمدن اسلامی، وضعیت دیگرگونی یافته است؟ پس از تأمل در مقولات بالا، به سراغ تاریخ نگری امام خمینی می رویم تا اندیشه او را در باره دانش تاریخ بکاویم، تا نسبت آن را با آنچه در قرآن و تمدن مسلمانان در حوزه تاریخ نگری رخ داده است، نشان دهیم.

 

1- قرآن کریم و تاریخ

بدیهی است که قرآن کتاب تاریخی نیست و با هدف تبیین و تشریح حوادث تاریخی نازل نشده است. قرآن، کتاب سعادت و رستگاری است که در قالب وحی بر پیامبر(ص) فرود آمد. با این فرض، تأمل در این متن مقدس، هر خواننده‌ای را ناخودآگاه به این موضوع سوق می دهد که در قران کریم توجه خاصی به تاریخ وجود دارد، هم از حیث کمی و هم از حیث کیفی. به عنوان مؤیدی برای مبحث اصلی این مقال، مؤلفه‌های بنیادی نگاه قرآنی به تاریخ را بطور اختصار مورد توجه قرار می‌دهیم.

دلم می سوزد از شب گریه هایت

دلم می سوزد از شب گریه هایت
تنم می لرزد از سوز صدایت

دگر کاری نمی آید ز دستم
مـگـر اینکه کنم  جان را فدایت

رخ نیلی و درد دست و پهلو
فــدای  یـک نـگـــاه  دلربـایـت

مگر زهرات مرده این چنینی ؟
نشستی گوشه ای با غصه هایت

به من قولی بده تا که نفهمند
غـــم بی مادری را بچه هایـت

حلالم کن اگر قدرت ندارم
ز جا برخیزم اینک پیش پایت

به " قرآن محمد " سعی کردم
که بگـشـایـم طـناب از دستهایت

ولی شرمنده دستم بی رمق بود
نـشـد کــاری کـنـم آقـــا برایت

امــام خسـتـه شهـر مدیــنـه
شما را دوست دارم بی نهایت

سیدامیرحسین میرحسینی

سلام بر حضرت زهرا(س)

بار الا ها خسته ام از زندگی

معصیت هایم شده شرمندگی

خود نمی دانم کجا رفتم به خواب

از چه بیدارم نکردی آفتاب

توبه کردم توبه کردم بار الاه

زندگی و  عمر خود کردم تباه

باب لطفت را به رویم بازکن

با عزیزانت مرا دمساز کن

بعد ازاین نجوا خدای نیک و زشت

روی برگ کاغذی به من نوشت

دوست داری مست و مجنونت کنم

تا ابد بر خویش مدیونت کنم

دوست داری همره جانان شوی

با خدای خویش هم پیمان شوی

می دهم بر دردهایت خاتمه

آشنایت می کنم با فاطمه

فاطمه کار خدایی میکند

فاطمه مشکل گشایی میکند

او کلید قفل های بسته است

او امید هر دل بشکسته است

انبیاء اولیاء مست وی اند

واله ومجنون و پا بست وی اند

 

امیرحسین میرحسینی

سالی که نکوست از بهارش پیداست

اما بهار عمر گلش را خزان کشید

خون از تمام بوم روی خاک می چکید

 

محمدرضا مناسبی

پاتوق اندیشه؛ دانشگاه تهران(2): تفسیر قرآن

دکتر هاشمی در ابتدای هر کلاس از مجموعه کتابهای آشنایی با قرآن، تفسیر چند تا آیه مبارک رو ارائه میدن.

آغاز....

 

بسم الله الرّحمن الرّحیم

معنای بسم الله الرّحمن الرّحیم چیست؟

شهید مطهری؛ جلد دوم آشنایی با قرآن: معنای بسم الله الرّحمن الرّحیم ، بنام خداوند بخشنده ی مهربان نیست!

اگر بخواهیم "بنام خداوند بخشنده مهربان" را به عربی ترجمه کنیم میشود: بسم واجب الوجود الجواد الرئوف!

پس معنای بسم الله الرحمن الرحیم چیست؟

قرآن خلاصه شده در سوره "حمد" و سوره "حمد" خلاصه شده در "بسم الله الرحمن الرحیم"

قرآن را بزرگترین معجزه میدانیم .از عصای موسی و نفس عیسی بزرگتر! و برای در هم شکستن سحر دنیای غرب باید از معجزه ی پیامبر خاتم مدد بگیریم...

معنای واژه اسم:

اسم از دوریشه وَسَم و سُمُوّ گرفته شده است

وسم: داغی که بر پشت اسب میگذاشتند تا صاحبش شناخته شود!

امام رضا(ع): اَسِمَ نفسی...جانم را نشاندار کردم.یعنی نشانی از وجود خودم برجا میگذارم تا هرکس مرا دید و رفتارم را مشاهده کرد بداند که من نشان خدا دارم.جان که نشان دار خدا شد این نشان در فعل و رفتار و گفتار اوساطع میشود. این یعنی بندگی خدا...

سمو: بلندی، رفعت ، بزرگی..

هر انسانی بدنبال بزرگی است. من چگونه میتوانم خودم را بزرگ کنم؟با تمسک به بزرگتر از خودم!انسانی که اشرف مخلوقات است چگونه میتواند خود را بزرگ کند؟

اسم نفسی: نشان بزرگی را بر جان خودم مینهم تا زندگی حقیری نداشته باشم و والا زندگی کنم...

اگر کسی نشان الله را در جان خود حک کند کار جانانه میکند.برای حک کردن چیزی باید آن را زیاد تکرار کرد.بسم الله الرّحمن الرّحیم را زیاد تکرار کنیم!

بسم الله الرحمن الرحیم ...را اول هرکار با صدای بلند بگوییم.بسم الله الرحمن الرحیم ،شعار اسلام است. وقتی بلند میگوییم به دیگران و پیش ازآن بخود میگوییم من نفس خود را بنام خدا نشان دار کردم.

کاری که با بسم الله الرحمن الرحیم شروع نشود ناتمام میماند. منقطع است. وقتی کار ما  به وجود متصل نباشد نیست و معدوم میشود. در میان کارهای ما آن ها که با بسم الله الرحمن الرحیم آغاز شده اند ارزش دارند و ماندگار میشوند.

حضرت علی (ع) میفرمایند:

زندگی همانند گرد و غبار است. وقتی فرو نشیند چیزی نمیماند بجز عمل خالص با بسم الله الرحمن الرحیم...