تشیع اعتدالی - گفتگوی مجله هفت آسمان با رسول جعفریان - قسمت دوم

دکتر مدرّسی در کتاب مکتب در فرایند تکامل میخواهد بگوید که بسیاری از این اعتقادات و افکار بعدها در شیعه به وجود آمده و از اول نبوده است.


o به نظرم ایشان نمیخواهد بگوید که همه عقاید شیعه دچار این فرایند بوده است. ایشان بر روی برخی از مفاهیم که دچار یکدگردیسی و تحول شده تکیه دارد، وگرنه ایشان هم هسته مرکزی یا نقطه عزیمت شیعه را میپذیرد که یک چنین چیزی بودهاست. اتفاقاً ایشان در این کار جدیدش ارکان فکر شیعه را، آن هم در کوفه دقیقاً به دوره بنی امیه برمیگرداند، یعنی به هیچوجه نمیخواهد بگوید که جنبههای ضدیت با آن طرف، بعدها پیدا شده است. لذا عقیدهاش در مورد کتاب سُلیم این استکه قطعاً تألیفش مربوط به حدود سال صد هجری است، یعنی در این حول و حوش تألیف شده است. و آنچه در این کتابآمده دقیقاً فکر جامعه شیعه در کوفه است، یعنی تمام این باورها، فکر شیعه ها بوده، اگرچه عقیده ایشان این است که سلیم بنقیس یک اسم مستعار است، ولی معتقد است که به هر حال یک شیعه، آن را در این دوره نوشته و علائمی در این کتاب هست که نمیتواند مربوط به دوره بنیعباس باشد و قطعاً مربوط به قبل از این دوره است، زیرا فقط اسم پنج امام در اینکتاب آمده و معلوم است که در دوره امام باقر(ع) نوشته شده است، یا مثلاً تعداد دشمنان اهل بیت را که نام میبرد به تعدادخلفایی است که تا آن موقع خلافت کرده بودند. ایشان هم معتقد است که این افکار و عقائد مربوط به آن دوره است، نهاینکه همه چیز تغییر و تطور کرده است. ولی خوب همه میدانند که به هر حال یک سری مسائل در شیعه هست که بسته به مقاطع و شرایط خاص زمانی پیدا شده یا بسط یافته است. شما ببینید در این 25 سال پس از انقلاب ما در باب وحدتحرفهایی زدیم که ممکن است روزی برداشت دیگری از آن بشود، گویا اعتقادات شکل دیگری یافته است. در گذشته ها هم شاید ضرورتی در همین حد اینها را وادار میکرده که موضع خاصی بگیرند.


دراین صورت آیا تاریخ معیاراست، یعنی راه به دست آوردن عقاید تاریخ است یا نه؟

تشیع اعتدالی - گفتگوی مجله هفت آسمان با رسول جعفریان- قسمت اول

 

استاد رسول جعفریان در نهم تیرماه 1343 در محله خوراسگانِ اصفهان متولد شد. در سال 1355 تحصیل علوم دینی را در اصفهان آغاز کرد و درتابستان سال 57 عازم قم شد و در آنجا به تحصیلات خود در فقه و اصول نزد استادان وقت حوزه ادامه داد. وی از سال 1361 به مطالعه درتاریخ اسلام پرداخت و با راهنمایی استاد جعفر مرتضی طی سالها در این حوزه به تحقیق و نگارش مشغول شد که حاصل آن کتاب تاریخ سیاسی اسلام در دو مجلد تا پایان دوره اموی بود. در کنار آن از سال 1366 به تحقیق در تاریخ تشیع مشغول گشت که محصول آن کتاب تاریخ تشیع در ایران در سه مجلد است که محدوده ایران اسلامی را تا پیش از روی کار آمدن صفویان دربرمیگیرد. بخش دیگری از کارهای پژوهشی وی که از سال 1370 آغاز شد، در حوزه تاریخ صفویه است که در این زمینه هم کتاب صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست درسه مجلد محصول تلاشهای دهساله ایشان است. در کنار این موضوعات، مقالات و رسالات متعددی نیز از ایشان به چاپ رسیده که تاکنون ضمن دوازده مجلد و تحت عنوان مقالات تاریخی به چاپ رسیده است. مجموعه میراث اسلامی ایران که حاوی بیش از 225 رساله کهن است با همت ایشان و تلاش شمار فراوانی از محققان دیگر که هر کدام رسالهای را تصحیح کردهاند، توسط کتابخانه بزرگ حضرت آیت الله العظمی مرعشی چاپ شده است. ایشان از سال 1374 دست به تأسیس کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران زد که تاکنون فعالاست. به علاوه از سال 1379 به عضویت هیئت علمی ـ پژوهشی مؤسسه حوزه و دانشگاه درآمد و مدیریت گروه تاریخ آنجا را تاکنون برعهده دارد. از ایشان شماری تصحیح و ترجمه هم انتشار یافته است.


بحث را با آنچه به نظر شما ضرورتهای پژوهش در حوزه تشیع است شروع می کنیم

آموزش زنان در صدر اسلام - قسمت اول

مقدمه

ظهور اسلام علاوه بر آنکه تحولى عظیم در جایگاه اجتماعى و حقوقى زنان پدید آورد, همچنین باعث ایجاد نقطه عطفى تاریخى در جایگاه فرهنگى آنان شد که یکى از مظاهر آن تحول در مسایل آموزش زنان بود.

بررسى سیر این تحول به ویژه در نقاط آغازین آن به خوبى مى تواند نقش دین اسلام و آورنده آن و نیز آموزه هاى دینى را در پدید آمدن این نقطه عطف تبیین نماید.

تنها مقایسه کوتاهى میان تعداد انگشت شمار زنان فرهنگى عصر جاهلیت با حجم عظیم آنها پس از ظهور اسلام به بهترین وجه عظمت این تحول را نشان مى دهد. که در این راستا مى توانیم به عنوان نمونه از کتب شرح حال اصحاب پیامبر اکرم(ص) و نیز کتب راوىشناسى بهترین بهره را ببریم. زیرا این گونه کتب معمولا بخشى را به زنان اختصاص داده و به شرح حال و احیانا ذکر روایات آنها که از پیامبر(ص) نقل کرده اند, مى پردازند.

به عنوان مثال هشتمین و آخرین جلد کتاب عظیم محمد بن سعد (230ق) یعنى الطبقات الکبرى به زنان اختصاص یافته و در آن شرح حال 498 زن که در زمان پیامبر اکرم(ص) مى زیسته و به عنوان اصحاب آن حضرت(ص) مطرح بوده اند, آورده شده است.

امام خمینی و دانش تاریخ

طرح مسئله

مسئله نوشتار حاضر ذیل معرفت های درجه دو، تأمل در جایگاه دانش تاریخ است. این که تاریخ در قرآن از چه جایگاهی برخوردار است و آیا در تمدن مسلمانان توانسته است موقعیت قرآنی خود را حفظ کند؟ و یا درکج و پیچ تحولات و اندیشه ها در تمدن اسلامی، وضعیت دیگرگونی یافته است؟ پس از تأمل در مقولات بالا، به سراغ تاریخ نگری امام خمینی می رویم تا اندیشه او را در باره دانش تاریخ بکاویم، تا نسبت آن را با آنچه در قرآن و تمدن مسلمانان در حوزه تاریخ نگری رخ داده است، نشان دهیم.

 

1- قرآن کریم و تاریخ

بدیهی است که قرآن کتاب تاریخی نیست و با هدف تبیین و تشریح حوادث تاریخی نازل نشده است. قرآن، کتاب سعادت و رستگاری است که در قالب وحی بر پیامبر(ص) فرود آمد. با این فرض، تأمل در این متن مقدس، هر خواننده‌ای را ناخودآگاه به این موضوع سوق می دهد که در قران کریم توجه خاصی به تاریخ وجود دارد، هم از حیث کمی و هم از حیث کیفی. به عنوان مؤیدی برای مبحث اصلی این مقال، مؤلفه‌های بنیادی نگاه قرآنی به تاریخ را بطور اختصار مورد توجه قرار می‌دهیم.

انقلاب اسلامی و مبارزه با اخلاقیات ناپسند اجتماعی - دکتر قاسم زائری

انقلاب اسلامی و مبارزه با اخلاقیات ناپسند اجتماعی

اشاره
«یک ملت، وقتى منشأ همه‌ى مفاسد خواهد شد که اخلاق او خراب شود.»¹ این نوشتار از دکتر قاسم زائری، استاد علوم اجتماعی دانشگاه تهران ضمن توضیح اجمالیِ مبحث اخلاق اجتماعی ایرانیان، به رابطه‌ی بین «امر اجتماعی» و «امر سیاسی» اشاره دارد. مقصود اصلی، هشدار در باب بی‌تفاوتی نسبت به اخلاقیات و سنن نادرست اجتماعی، یا احیاناً تلاش برای استفاده از آنها برای تضمین تداوم خود است. نمونه‌ی تاریخیِ عاشورا و قیام امام حسین علیه‌السلام مصداق برجسته‌ای از مواجهه با جامعه‌ای است که در آن، حکومت نسبت به ترویج اخلاقیات منفی و عادات جمعی نادرست اصرار دارد. انقلاب اسلامی سال 1357 و حکومتِ انقلابی برآمده از آن، باید موتورِ خود را از طریق مبارزه با اخلاقیات اجتماعی و سنت‌های تاریخی نادرستِ ایرانیان هم‌چنان روشن نگهدارد.